مسائل شرعی راجع به ذبح اسلامی در کشورهای غیر اسلامی

چند روز پیش با یکی از دوستان اهل دل ، که سید بسیار جلیل القدری هستند به پیشنهاد ایشان رفته بودیم کوهپیمایی در یکی از کوههای نورت ونکوور ، حدود 3 ساعت طول کشید که برسیم بالای کوه ، ارتفاع کوه خیلی زیاد بود و من توی این دوسال اخیر خیلی کم پیش اومده بود برم کوهپیمایی برای همین خیلی طول کشید ، در بین راه بحثی را این سید بزرگوار مطرح کرد راجع به گوشت حلال و غیر حلال در بلاد غیر اسلامی و باهم این موضوع را بررسی کردیم و من به ایشان قول دادم که حتما در یک پست راجع به این مساله ، در وبلاگ خواهم پرداخت و هم خواستم به قولم وفا کنم و هم فرصتی شد تا دوستان هم نظر بزرگان دین و مذهب را در این خصوص بدانند .
یکی از دغدغه های اصلی مهاجرین ایرانی و مسلمان به کشورهای غیر اسلامی ، مساله تهیه غذا و فرآوردهای گوشتی حلال مانند گوشت گاو و گوسفند و مرغ و ماهی و... می باشد ، که حتی برخی از مواقع واقعا تحمل کردن و رعایت این موضوع با سختی و مشقت زیادی همراه است .
الان خود من که ونکوور آمده بودم روزهای اول چون در دان تان بودم خیلی برام سخت بود هر رستوانی یا سوپر مارکتی خرید کنم  برای همین کلی می رفتم تا یک مغازه ایرانی پیدا کنم بلکه بتوانم گوشت و یا مواد غذایی حلال پیدا کنم . و اینکه سئوالاتی از من در این خصوص شده و شاید هم خیلی از ما خارج نشین ها این سئوالات ممکن است در ذهن مان باشد برای همین در این پست می خواهم مسائل شرعی این موضوع را برایتان بیشتر روشن تر کنم و از نظرات مراجع و بزرگان در این مورد را بیان کنم و باهم به بررسی این موضوع بپردازیم :
مدرك ما در اكثر احكام دين قرآن و سنت معصومين (ع ) است ،‏ ‏پيامبر اكرم بارها فرمودند: من از ميان شما مي‎روم و پس از من به "ثقلين "‏ ‏تمسك جوئيد "كتاب الله و عترتي " پس ما ناچاريم به احاديث عترت پيامبر‏ ‏مراجعه نمائيم . و از ناحيه عترت پيامبر "ائمه اطهار(ع )" از حيوانات دريائي‏ ‏فقط فلس دار حلال است و در ذبيحه بايد ذابح مسلمان باشد و ذبح رو بقبله‏ ‏و با بسم الله باشد، بنابراين ذبيحه كفار براي ما حلال نيست چرا که در ذبیحه غیر مسلمان عمل به این شرط ها نمی شود .


دلایل قرآنی :


سوره بقره :
  يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ كُلُواْ مِن طَيِّبَاتِ مَا رَزَقْنَاكُمْ وَاشْكُرُواْ لِلّهِ إِن كُنتُمْ إِيَّاهُ تَعْبُدُونَ (172) إِنَّمَا حَرَّمَ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةَ وَالدَّمَ وَلَحْمَ الْخِنزِيرِ وَمَا أُهِلَّ بِهِ لِغَيْرِ اللّهِ فَمَنِ اضْطُرَّ غَيْرَ بَاغٍ وَلاَ عَادٍ فَلا إِثْمَ عَلَيْهِ إِنَّ اللّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ (173)

^{ترجمه :اى مؤمنان از پاكيزه‏هاى آنچه روزيتان كرده‏ايم بخوريد، و اگر تنها خداى را مى‏پرستيد او را سپاس بگزاريد.(172) (بدانيد كه خداوند) تنها بر شما مردار و خون و گوشت خوك و آنچه نامى جز نام خدا به هنگام ذبحش برده باشند، حرام كرده است‏؛ اما اگر كسى درمانده شود، بى‏آنكه تجاوزكار و زياده‏خواه باشد (و از آنها بخورد) گناهى بر او نيست‏، چرا كه خداوند آمرزگار مهربان است‏ .}

^{سوره مائده :}

^{حُرِّمَتْ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةُ وَالْدَّمُ وَلَحْمُ الْخِنْزِيرِ وَمَا أُهِلَّ لِغَيْرِ اللّهِ بِهِ وَالْمُنْخَنِقَةُ وَالْمَوْقُوذَةُ وَالْمُتَرَدِّيَةُ وَالنَّطِيحَةُ وَمَا أَكَلَ السَّبُعُ إِلاَّ مَا ذَكَّيْتُمْ وَمَا ذُبِحَ عَلَى النُّصُبِ وَأَن تَسْتَقْسِمُواْ بِالأَزْلاَمِ ذَلِكُمْ فِسْقٌ الْيَوْمَ يَئِسَ الَّذِينَ كَفَرُواْ مِن دِينِكُمْ فَلاَ تَخْشَوْهُمْ وَاخْشَوْنِ الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الإِسْلاَمَ دِيناً فَمَنِ اضْطُرَّ فِي مَخْمَصَةٍ غَيْرَ مُتَجَانِفٍ لِّإِثْمٍ فَإِنَّ اللّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ (3) يَسْأَلُونَكَ مَاذَا أُحِلَّ لَهُمْ قُلْ أُحِلَّ لَكُمُ الطَّيِّبَاتُ وَمَا عَلَّمْتُم مِّنَ الْجَوَارِحِ مُكَلِّبِينَ تُعَلِّمُونَهُنَّ مِمَّا عَلَّمَكُمُ اللّهُ فَكُلُواْ مِمَّا أَمْسَكْنَ عَلَيْكُمْ وَاذْكُرُواْ اسْمَ اللّهِ عَلَيْهِ وَاتَّقُواْ اللّهَ إِنَّ اللّهَ سَرِيعُ الْحِسَابِ (4) الْيَوْمَ أُحِلَّ لَكُمُ الطَّيِّبَاتُ وَطَعَامُ الَّذِينَ أُوتُواْ الْكِتَابَ حِلٌّ لَّكُمْ وَطَعَامُكُمْ حِلُّ لَّهُمْ وَالْمُحْصَنَاتُ مِنَ الْمُؤْمِنَاتِ وَالْمُحْصَنَاتُ مِنَ الَّذِينَ أُوتُواْ الْكِتَابَ مِن قَبْلِكُمْ إِذَا آتَيْتُمُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ مُحْصِنِينَ غَيْرَ مُسَافِحِينَ وَلاَ مُتَّخِذِي أَخْدَانٍ وَمَن يَكْفُرْ بِالإِيمَانِ فَقَدْ حَبِطَ عَمَلُهُ وَهُوَ فِي الآخِرَةِ مِنَ الْخَاسِرِينَ (5)}

^{‏ترجمه :مردار و خون و گوشت خوك و آنچه نامى جز نام خدا به هنگام ذبحش برده باشند، و (حيوان حلال گوشت‏) خفه‏شده‏، و به ضرب (چوب و سنگ‏) مرده‏، و از بلندى‏افتاده‏، و شاخ‏خورده و آنچه درندگان از آن خورده باشند، مگر آنچه (به موقع به ذبح شرعى‏) حلال كنيد و همچنين آنچه براى بتان ذبح شده است و نيز تعيين قسمت به كمك ازلام همه بر شما حرام شده است (و پرداختن به هر يك از) اينها نافرمانى است‏؛ امروز كافران از دين شما (و بازگشت شما از آن‏) نوميد شده‏اند، لذا از آنان نترسيد و از من بترسيد؛ امروز دين شما را برايتان به كمال رساندم و نعمتم را بر شما تمام كردم و دين اسلام را بر شما پسنديدم‏؛ اما هر كس در مخمصه‏اى ناچار شود و مايل به گناه نباشد (و از آنچه نهى شده بخورد) بداند كه خداوند آمرزگار مهربان است‏(3)از تو مى‏پرسند چه چيز براى آنان حلال است‏، بگو همه پاكيزه‏ها و آنچه به كمك حيوانات شكارگر (به دست مى‏آوريد) كه با آنچه خداوند به شما آموخته است‏، آنها را دست‏آموز مى‏كنيد؛ پس از آنچه براى شما گرفته و نگه داشته‏اند بخوريد و (به هنگام ذبح يا فرستادن حيوانات شكارگر) نام خدا را بر آن ببريد؛ و از خداوند پروا كنيد كه خداوند زودشمار است‏. (4)امروز پاكيزه‏ها و طعام (و ذبايح‏) اهل كتاب بر شما و طعام (و ذبايح‏) شما بر آنان حلال است‏، و نيز ازدواج با زنان عفيف مؤمن و زنان عفيف از كسانى كه پيش از شما به آنها كتاب آسمانى داده شده است‏، به شرط آنكه مهر آنان را به آنان بپردازيد و زن‏نگه‏دار و غير پليدكار باشيد و دوست‏گيران نهانى نباشيد؛ و هر كس به (اركان‏) ايمان كفر ورزد، عملش تباه است و همو در آخرت از زيانكاران است‏.}

^{سوره انعام :}

^{قُل لاَّ أَجِدُ فِي مَا أُوْحِيَ إِلَيَّ مُحَرَّماً عَلَى طَاعِمٍ يَطْعَمُهُ إِلاَّ أَن يَكُونَ مَيْتَةً أَوْ دَماً مَّسْفُوحاً أَوْ لَحْمَ خِنزِيرٍ فَإِنَّهُ رِجْسٌ أَوْ فِسْقاً أُهِلَّ لِغَيْرِ اللّهِ بِهِ فَمَنِ اضْطُرَّ غَيْرَ بَاغٍ وَلاَ عَادٍ فَإِنَّ رَبَّكَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ (145)}

^{ترجمه خرمشاهي:بگو در آنچه به من وحى شده است چيزى را كه خوردنش بر خورنده‏اى حرام باشد، نمى‏يابم‏، مگر آنكه مردارى باشد، يا خونى روان‏، يا گوشت خوك‏، كه پليد است‏، يا قربانى‏اى كه از روى نافرمانى هنگام ذبحش نامى غير از نام خدا را برده باشند؛ اما اگر كسى درمانده شود، بى‏آنكه تجاوزكار و زياده‏خواه باشد (و از آن بخورد، گناهى بر او نيست‏) كه بيگمان پروردگارت آمرزگار مهربان است‏.}

^{وآیاتی دیگر که به دلیل طولانی شدن مطلب از ذکر آن خودداری می کنم ، در آیات قرآن نهی صریح شده است به خوردن گوشت خوک مشخصا باسم نامبرده و هر حیوان حلال گوشتی که ذبیح غیر شرعی شده باشد گوشتش حرام می باشد و در اینجا دو موضوع مشخص است :} 

^{اول اینکه خوک و مردار و ذبیحه غیر مسلمان و... گوشتشان حرام است .}

^{دوم اینکه خوردن گوشت آنها حرام است یعنی علاوه بر این که خود آنها نهی شده است خوردنش نیز نهی شده .}

^{در بین علمای قدما اکثرا قائل بر این بودند که خوردن گوشت حیوان حلال گوشت که به دست افراد اهل کتاب در ممالک غیر اسلامی اشکالی ندارد ولی علما و مراجع متاخر همگی بالاتفاق به جز افراد بسیار نادری ، نظرشان بر حرام بودن ذبیحه غیر مسلمان می باشد هرچند همه علما و مراجع اعم از قدما و متاخرین در صورت ضرورت را استثناء قرار داده اند البته در شهرهای بزرگ غیر اسلامی مثل تورنتو ، ونکوور ، واشینگتن ، لس آنجلس ، لندن ، پاریس و.... بعید است دسترسی به گوشت حلال میّسر نباشد و قاعدتا داخل در باب ضرورت نخواهد شد ، ضرورت درجایی هست مثلا فرد در شهر دور افتاده ای زندگی می کند که تعداد مسلمانان انگشت شمار است و امکان خرید و ذبح حیوانی را با دستور اسلامی ندارد و یا از لحاظ قانونی ( کشور میزبان) ذبح اسلامی ممنوع است و یا... در این صورت اشکالی ندارد که گوشت ذبیحه غیر مسلمان را بخورد  آنهم به قدر نیاز نه هر روز بخورد .}

^{ولی در شهری مثل ونکوور خیلی دور از ذهن است کسی آنقدر اضطرار برایش پیش بیاید که دسترسی به گوشت حلال نداشته باشد و در بخش پایانی برخی از استفتائاتی که از مراجع در این خصوص شده است را عینا بیان می کنیم تا دوستان بیشتر با مسائل شرعی آشنا شوند :}

 سئوال : در برخی کشورهای غیر اسلامی، فروشگاه هایی وجود دارند که فرآورده های اسلامی می فروشند و بر روی محصولات آنها مارک ذبح اسلامینوشته شده است؛ تهیه وسایل از آنها چه حکمی دارد؟ 

همه مراجع : صرف نوشته (ذبح اسلامی) بر روی بسته های غذایی، حجت بر تذکیه شرعی نیست؛ ولی اگر فروشنده مسلمان است و اعلام می کندکه به طریق شرعی تذکیه شده، گفتارش معتبر است . ( استفتائات مراجع ، جلد 1 ص 456)

سؤال :

من در كشور كانادا زندگى مى كنم و مى خواستم بپرسم : مطمئن هستم در اين شهر مسلمانان زيادى زندگى مى كنند و مشغول به كار هستند آيا در اين صورت حتما بايد مطمئن شوم بخاطر گوشتى كه مى خورم كه آيا صد درصد ذبح اسلامى شده يا نه؟

جواب :می توان در آن بلاد از مسلمانى كه گوشت را براى خوردن عرضه مى كند يا مى فروشد گوشت خريدارى نمود. ( آیت الله سیستانی ، وب سایت رسمی ایشان )

سؤال :

در بعضى فروشگاه هاى بزرگ فرانسويان قسمتى مخصوص گوشت حلال است و گوشتهاى بسته بندى با مهر تاييد مسجد بزرگ پاريس وجود دارد آيا مى توان از اين گوشتها استفاده كرد و يا بايد حتماً از مسلمان خريد كنيم؟

جواب :بايد به صحت نوشته اطمينان داشته باشيد مگر اينكه فروشنده مسلمان باشد و احتمال بدهيد كه او تذكيه آن را احراز كرده است.( آیت الله سیستانی ، وب سایت رسمی ایشان )

 ‏سؤال : آيا طبق آيات سوره مائده خوردن ذبيحه و غذاي اهل كتاب جايز‏ ‏است ؟ من اين سؤال را از چند نفر از علما پرسيدم و گفتند رواياتي داريم كه‏ ‏نخوردن غذاي اهل كتاب را جايز نمي داند، كه به نظر حقير چندان قانع‏ ‏كننده نيست . چون رواياتي كه حتي يك آيه از قرآن را تعبير به غير از معناي‏ ‏آن كند و يا رد كند نمي توانند قابل قبول باشد. به الميزان مراجعه كردم كه‏ ‏ايشان معناي لغت را به گونه اي كه ممكن است در گذشته استفاده‏ ‏مي‎كرده اند، بيان نموده اند كه اگر طعام را تعبير به گندم كنيم آنگاه مشكل‏ ‏پيچيده تر خواهد شد و حتي نمي توان غذاهاي غيرگوشتي ديگر را هم‏ ‏خورد. با چند عرب صحبت كردم آنها از طعام چنين برداشتي ندارند، به‏ ‏كتاب لغت مراجعه كردم آنها هم طعام را آن گونه كه در الميزان گفته معنا‏ ‏نكردند و در واقع مرجع ايشان يك كتاب خاص است كه به نظر چندان قانع‏ ‏كننده نيست . چون اصولا عرب زبان چنين معنايي از آن ندارد. و اگر به اين‏ ‏روال پيش برويم آيات ديگر را نيز مي‎توان به گونه اي ديگر تعبير كرد. به نظر‏ ‏حقير اين كه استفاده از ذبيحه غير مسلمان اهل كتاب ممنوع شده باشد‏ ‏بيشتر جنبه سياسي داشته تا فقهي ، لطفا پاسخ دهيد.
‏ ‏
‏ ‏جواب :
‏ ‏بسمه تعالي
‏ ‏با سلام و تحيت
‏ ‏كلمه "طعام " را برخي از اهل لغت بر گندم و بعضي بر تمام حبوبات مأكول‏ ‏و برخي بر مطلق چيزي كه از خوردن آن سيري حاصل شود اطلاق‏ ‏نموده اند. و آن كلمه در آيه شريفه هرچند اطلاق داشته باشد و هر نوع‏ ‏خوردني را شامل گردد ولي همان طور كه در محل خود اثبات شده است‏ ‏مطلقات و عمومات قرآن كريم با روايات معتبره كه از سوي مفسران و‏ ‏شارحان معصوم (ع ) قرآن وارد آمده قابل تقييد و تخصيص است ; و در‏ ‏فرض مورد سؤال هم روايات معتبري وجود دارد كه اجمالا ذبيحه اهل‏ ‏كتاب را حلال نمي شمارد. گرچه در مقابل ، روايات ديگري نيز وجود دارد‏ ‏كه ذبيحه آنها را به شرط اين كه نام خدا را در هنگام ذبح بر آن برند حلال‏ ‏شمرده است ، ولي مشهور فقها از اين دسته روايات اعراض نموده و طبق‏ ‏آن فتوا نداده اند; و بنابر تحقيق اعراض مشهور از روايتي ، قرينه خلل در‏ ‏سند يا دلالت روايت و موجب ضعف آن شده و طبعا فتوا دادن طبق آن را‏ ‏مشكل مي‎نمايد و نتيجتا شرط مسلمان بودن ذبح كننده موافق احتياط‏ ‏است . البته همان گونه كه در توضيح المسائل اين جانب آمده است :‏ ‏"نجاست كافر يك دستور فرهنگي و سياسي براي پرهيز از معاشرت و‏ ‏تحت تأثير واقع شدن و آلودگي انديشه ها و سلطه كفار بر مسلمانان‏ ‏مي‎باشد." و از اين رو اگر اهل كتاب از شرب خمر و اكل ميته و گوشت‏ ‏خوك و ملاقات با ساير نجاسات بالعرض پرهيز نمايند، محكوم به‏ ‏طهارتند و طبعا در اين صورت غذاي آنها بجز غذايي كه از حيوان حرام‏ ‏گوشت و يا حلال گوشت غير ذبح شده توسط مسلمان تهيه كرده اند حلال‏ ‏مي‎باشد; و ماهي هم اگر زنده از آب گرفته شود و در بيرون از آن بميرد‏ ‏حلال است ، هرچند صيد كننده آن مسلمان نباشد. ( آیت الله منتظری ، استفتائات ج 1 ص 230)

 ‏سوال : در ديگر كشورها رستورانهاى ايرانى وجود دارند كه علاوه بر‏ ‏سرو غذا با گوشت حلال اقدام به فروش مشروبات الكلى هم مى‎نمايند،‏ ‏حكم غذا خوردن در اين رستورانها چيست ؟
‏ ‏
‏ ‏جواب : 
‏ ‏استفاده از گوشت حلال كه يقين به نجاست آن هم نداريد در رستوران‏ ‏مسلمانان اشكالى ندارد. و صرف فروش مشروبات الكلى موجب عدم‏ ‏جواز غذا خوردن در آنجا نيست ، ولى حضور و خوردن غذا سر سفره اى‏ ‏كه شراب نوشيده مى‎شود به گونه اى كه عرفا انسان يكى از آنها محسوب‏ ‏مى‎شود جايز نيست . ولى اگر محل غذا خوردن به نحوى متمايز باشد كه‏ ‏عرفا يكى از آنها محسوب نشود اشكالى ندارد، در موارد شك نيز مانعى‏ ‏ندارد. ( نرم افزار استفتائات مراجع ، آیت الله وحید خراسانی ، ج 1ص518)

سوال : من در آمريكا زندگى مى‎كنم و در مورد بسيارى از‏ ‏خوراكى ها (آبميوه ، شير، پنير، سس هاى غذا و...) نمى دانم كه آيا‏ ‏به طور كامل مطابق دستور اسلامى آماده شده اند يا نه . در اين‏ ‏موارد آيا مى‎توان از اين غذاها استفاده كرد؟
‏ ‏
‏ ‏جواب : ‏مواد خوراكى نامبرده ارتباطى با ذبح حيوان به دستور شرعى ندارد‏ ‏و استفاده از آنها مانعى ندارد.( نرم افزار استفتائات مراجع ، آیت الله صافی گلپایگانی ، ج 1 ص 524 )

سؤال : با عرض سلام و آرزوي سلامتي براي شما، در كشورهاي‏ ‏غيراسلامي برخي غذاهاي حلال را با غذاهاي حرام مثل گوشت هاي‏ ‏غيرذبح اسلامي در يك روغن سرخ مي‎كنند; حكم آن غذاي حلال كه در آن‏ ‏روغن سرخ شده چيست ؟ و اگر ندانيم كه در آن روغن سرخ شده يا در روغن‏ ‏ديگر چه حكمي دارد؟
‏ ‏
‏ ‏جواب :پس از سلام ; با فرض سرخ كردن غذاي حلال با غذاي حرام در يك‏ ‏روغن ، چون گوشت حرام محكوم به حكم ميته است و نجس مي‎باشد طبعا‏ ‏غذاي حلال نجس مي‎شود و خوردن آن حرام است . ولي در صورت شك‏ ‏اشكال ندارد.( نرم افزار استفتائات مراجع ، آیت الله مکارم شیرازی ، ج 1 ص 529)

 ‏سؤال : من در خارج از ايران زندگي مي‎كنم . مشروبات الكلي مصرف‏ ‏نمي كنم ; ولي وقتي همكاران خارجي من را به خانه دعوت مي‎كنند به علت‏ ‏نخوردن گوشت اثر بدي روي آنها مي‎گذارم . لطفا بگوييد حتما در كشور‏ ‏خارج بايد گوشت ذبح اسلامي باشد؟

‏ ‏جواب :در فرض سؤال چنانچه اضطرار در بين نباشد خوردن گوشتي كه‏ ‏ذبح شرعي نشده است جايز نيست . ضمنا يادآور مي‎شوم : همانگونه كه‏ ‏همكاران شما - متدين به هر ديني باشند - خود را در خوردن گوشتي كه ذبح‏ ‏اسلامي نشده است آزاد مي‎دانند و شما براي عقيده آنان احترام قائل‏ ‏هستيد، شما نيز بايد متقابلا همين آزادي را داشته باشيد و آنان نيز براي‏ ‏عقيده مذهبي شما بايد احترام قائل باشند. ( نرم افزار استفتائات مراجع ، آیت الله مکارم شیرازی ، ج 1 ص 532)

به همین مقدار بسنده می کنم امیدوارم مورد قبول خدا و دوستان قرار گرفته باشد و اگر دوستان سئوالاتی در این زمینه داشتند می توانند در بخش نظرات اعلام فرمایند تا دیگران نیز از پاسخ به آنان بهره مند گردنند.

یا حق 

‏